Opracowanie:
Beata Maj, Bożena Kowalewska, Marta Zalewska

INNOWACJA PEDAGOGICZNA
„Z darami natury świat nie jest ponury-
oddziaływanie na ucznia w nurcie pedagogiki freblowskiej i koncepcji przygody”

Natura nie jest celem, lecz środkiem, za pomocą którego można kształtować relacje człowieka z otoczeniem oraz z samym sobą, natomiast celem kształcenia przyrodniczego w przyrodzie staje się młody człowiek, który potrafi planować, przewidywać skutki swoich działań i przyjmować za nie całkowitą odpowiedzialność. Przyroda dostarcza uczniom wiele wartościowych, zróżnicowanych materiałów do działań dydaktycznych i zabawy (glina, woda, kamienie, piasek, patyki, owoce drzew…) Nie tylko jednak materiał jest ważny, ważny jest również sposób myślenia, działania i pracy z dziećmi. Mając na uwadze powyższe stwierdzenia powstała innowacja „Z darami natury świat nie jest ponury-oddziaływanie na ucznia w nurcie pedagogiki freblowskiej i koncepcji przygody”.
Wykorzystanie darów natury- „surowych”, czy też w postaci darów-zabawek, takich jak drewniane klocki, przynosi w codziennej pracy, zwłaszcza z dziećmi głębiej niepełnosprawnymi intelektualnie wiele korzyści: umożliwia ćwiczenie wszystkich zmysłów, rozwijanie sprawności manualnej, koncentracji, koordynacji wzrokowo-ruchowej, pobudza wyobraźnię i myślenie twórcze. Przyjęty materiał pozwala kształtować
u dzieci różnorodne pojęcia matematyczne, rozwijać kompetencje językowe. Bardzo ważnym aspektem jest skupienie podczas pracy z darami natury i ich wyciszenie.

W pracy dydaktycznej, prowadzonej wg niniejszej innowacji, pragniemy skorzystać ze sprawdzonej i cennej w procesie nauczania koncepcji pedagogicznej Friedricha Wilhelma Fröbel’a. Pedagog twierdził, że „Dzieci i zegarki nie mogą być stale nakręcane. Trzeba im też dać czas na chodzenie”. Kładł nacisk na wszechstronny i harmonijny rozwój umysłowy, moralny i fizyczny, zgodny z indywidualnymi cechami dziecka oraz w sprzyjających dla niego warunkach z wykorzystaniem prostych, bliskich mu materiałów.
Odpowiednie przedmioty, które nazwał darami, służące do rozwijania wszechstronnej osobowości dziecka to takie na kształt kuli, walca i sześcianu. Na początkowym etapie dzieci otrzymują piłkę jako kulę, w drugim walec, a w trzecim klocki o kształcie sześcianu.
Nie ma dzieci, które rozumują źle. Rozumują kategoriami, jakie są dostępne na ich poziomie rozwoju. Każdemu dziecku trzeba stworzyć wiele doświadczeń oraz dostosować tempo pracy do jego umiejętności.

Projekt opierać się będzie na następujących ideach:
1. Kontakt z naturą
2. Wolność i swoboda własnej ekspresji
3. Kreatywność
4. Rozwijanie stosunków społecznych
5. Dbałości o sferę fizyczną – ruch, głównie na świeżym powietrzu
6. Rozwijanie kompetencji kluczowych

Wg tej innowacji zajęcia terenowe, kontakt z naturą, jej darami będą stanowić integralną część procesu edukacyjnego. Z badań przeprowadzonych przez Ośrodek Rozwoju Edukacji wynika, że nauczyciele rzadko prowadzą zajęcia terenowe (Musialik i wsp., 2014, s. 251), co nie sprzyja wszechstronnemu rozwojowi uczniów, ich kreatywności i samodzielności
w myśleniu. My zamierzamy połączyć treści kształcenia w interdyscyplinarną całość i realizować je w trakcie wspólnych zajęć w terenie, w szkole oraz w instytucji wspierającej edukację. Liczymy na to, że w trakcie lekcji w plenerze będzie można zauważyć duże zaangażowanie wszystkich uczniów w wykonywanie postawionych zadań, co nie zawsze udaje się w sali lekcyjnej. Mamy nadzieję również, że zajęcia terenowe przyczyniają się do zwiększenia atrakcyjności procesu edukacyjnego, wzrostu kompetencji kluczowych, motywacji uczniów do nauki, uaktywnienia uczniów z większymi problemami w nauce oraz problemami wychowawczymi, zwiększenia poziomu współpracy między uczniami, poprawy relacji uczeń – nauczyciel, wzrostu odpowiedzialności za otaczającą przyrodę. Prowadzenie zajęć przyrodniczych w terenie znacząco wpłynie na kształtowanie kompetencji społecznych, czyli umiejętności, które przyczyniają się do skutecznej interakcji z otoczeniem (Czarnota, 2015). Zajęcia te przygotowują do dorosłości, współpracy i działania poprzez stwarzanie licznych okazji do rozmów, otwarcia się na innych, budowanie zaufania i podejmowanie ryzyka.
Tak zorganizowany proces edukacyjny angażuje wszystkie dzieci. Umożliwia bezpośredni kontakt ze środowiskiem, zapewnia możliwość ruchu na świeżym powietrzu, zaangażowanie wszystkich zmysłów.
Ponadto warto zaznaczyć, iż niniejsza innowacja wpisuje się w ramy edukacji outdoor
(przygody)- sprzyja aktywności w naturalnym środowisku, daje możliwość zabawy,
a jednocześnie nabywania ważnych kompetencji dzięki doświadczeniom, eksperymentowaniu podczas zdobywaniu wiedzy w plenerze. W myśl edukacji przygody nauczyciel staje się mentorem, przewodnikiem i towarzyszem.
Proponowany w innowacji sposób prowadzenia zajęć umożliwi uczniom bezpośrednią obserwację, fotografowanie, badanie i dotykanie poznawanych obiektów, miejsc i zjawisk. Efektem końcowym jest dokumentacja obejmująca poczynione spostrzeżenia
i doświadczenia. Wszystkie te działania uatrakcyjnią i będą wspierać nauczanie formalne, tradycyjne. Innowacja pedagogiczna będzie uzupełniona o realizację Ogólnopolskiego programu „Z darami natury świat nie jest ponury”
Innowacja jest zgodna z założeniami podstaw podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym.

CELE INNOWACJI:

Główny:

– rozbudzenie zainteresowania dzieci naturą poprzez odkrywanie, obserwowanie
i doświadczanie, eksperymentowanie

Szczegółowe:

– kształcenie i poszerzanie wiedzy o przyrodzie, rozbudzanie wrażliwości na jej piękno
– kształtowanie postaw proekologicznych
– wdrażanie do przejawiania w stosunku do zwierząt postawy życzliwości i troski
– wdrażanie do racjonalnego wykorzystywania zasobów przyrody
– rozwijanie umiejętności matematycznych,
– doskonalenie i rozwijanie kompetencji językowych
– pobudzanie kreatywności dzieci poprzez zapoznanie z różnorodnymi technikami plastycznymi, inicjowanie zabaw konstrukcyjnych, budowanie, majsterkowanie wykorzystując materiały użytkowe, w tym naturalne
– budowania więzi społecznych na płaszczyźnie grupy / klasy, środowiska lokalnego

Miarą osiągnięcia założonych celów będzie obraz ucznia, który:

– lubi kontakt z przyrodą, jest wrażliwy na jej piękno, troskliwy w stosunku do zwierząt
– z radością i ciekawością spotyka się z innymi osobami, współpracuje, bawi się
– potrafi się skoncentrować na zajęciach
– nabył kompetencje kluczowe-przyrodnicze, matematyczne, językowe stosownie do swoich możliwości intelektualnych
– jest samodzielny (na miarę swoich możliwości psychofizycznych) podczas czynności samoobsługowych, czynności zadaniowych
– wykazuje się kreatywnością (wg indywidualnych możliwości)
– dostrzega zależność między stanem naturalnego środowiska a zdrowiem człowieka i zwierząt

Działania z realizacji innowacji każdorazowo umieszczane będą na stronie szkoły.